Ontwikkelingshulp in Afrika is niet de oplossing maar de oorzaak van ellende.

Steeds meer economen, journalisten en zelfs oud ontwikkelingshulp medewerkers vertellen dat ontwikkelingshulp in Afrika niet de oplossing, maar de oorzaak is van de huidige ellende. Een van de eerste die deze enigszins gewaagde stelling aan durfde te nemen is Dambisa Moyo. Deze van oorsprong Zimbabwaanse vrouw die economie studeerde in Londen publiceerde in 2008 haar boek: “Stop met ontwikkelingshulp”.

Op een heldere en pragmatische manier onderbouwd Dambisa met verschillende feiten waarom de ontwikkelingshulp niets heeft bijgedragen aan het oplossen van armoede en hongersnood en zelfs de situatie in Afrika erger heeft gemaakt. De afgelopen 70 jaar is er ongeveer een Triljoen dollar (1.000.000.000.000.000.000) aan Afrika geschonken en het resultaat is schrikbarend.

In 1970 leefde 10% van Afrika in armoede, nu is dat gemiddeld 70% en in sommige landen zelf hoger.

Wat gaat er mis en waarom is ontwikkelingshulp zoals we dat nu kennen niet de oplossing?

Het westen bepaald onterecht wat goed is voor arme landen

Dambisa is niet alleen in haar stelling. Maliha Chishti is docent en onderzoeksmedewerker aan het Pearson Institute for the Study and Resolution of Global Conflicts. Zij maakt zich publiekelijk boos tijdens optredens en publicaties over westerse mensen die onterecht en een verkeerd beleid opzetten en daar continu mee weg komen.

Tijdens een project in Afghanistan vroeg ze lokale vrouwen waar ze het meest behoefte aan hadden. Na een enquête onder meer dan 500 vrouwen kwam naar voren dat medische zorg de primaire behoefte was. Ze diende vervolgens een plan in voor mobiele doktersposten en lette hierbij goed op dat het met een bescheiden budget mogelijk gemaakt zou worden.

De beleefde feedback die ze op haar plan kreeg was dat ze het voorstel opnieuw moest indienen. Het budget mocht minimaal 2 keer zo hoog zijn, maar er moest in het volgende plan ook een mensenrechten component zitten. Ze diende dit plan in en kreeg het budget toegewezen.

Eenmaal terug in Afghanistan voor de uitrol bleek dat alle andere NGO’s precies hetzelfde aan het doen waren. Niemand had budget gekregen om te doen waardoor de locale bevolking om gevraagd was. Ze kregen alleen geld als ze het beleid van de westerse poppenkast dirigenten overnamen.

Beleidsfouten komen niet alleen op grote schaal, maar ook op kleine schaal voor. Nederland is een land met hele productieve koeien. Om die reden besloot jaren geleden een Nederlandse NGO een aantal Nederlandse koeien aan een Indiase gemeenschap te schenken.

De gemeenschap was de NGO zeer dankbaar en besloot goed voor de koeien te zorgen. Daarom haalde ze al hun dochter van school om op de koeien te passen. Er bestaat nu een hele generatie jonge ongeschoolde vrouwen binnen deze Indiase gemeenschap, omdat ze niet kregen wat ze wilde, maar wat de NGO dacht dat goed was.

Masako Yonekawa deed ontwikkelingswerk in Congo. De vluchtelingen die hij daar opving sliepen in eenvoudige en simpel geconstrueerde hutjes, waarvan dak uit takken bestond. Hij besloot grote plastic zeilen te verschaffen om de hutjes wind en regendicht te kunnen maken. De volgende dag waren alle plastic zeilen weggeroofd door rebellen en de gemeenschap smeekte om geen hulp meer te bieden uit angst nog een keer overvallen te worden.

Vier vormen van ontwikkelingshulp

Er zijn vier vormen van ontwikkelingshulp, te weten: Economische, Humanitaire, Hervorming en Infrastructuur. Waar de tegenstanders van huidige ontwikkelingshulp in Afrika het over eens zijn is de weerstand tegen ontwikkelingshulp van regering naar regering. Dit zijn de immens grote bedragen die het ene land aan het andere schenkt.

Ze zijn niet tegen de donatie van particulieren of bijvoorbeeld kerken om een jonge vrouw of man naar school te laten gaan. Ze zijn ook niet tegen hulp voor noodsituaties. Het gaat ze om de hulp die bedoeld is voor groei en ontwikkeling, maar daar bewezen niet aan bijdraagt.

Als je een kind geld geeft voor een opleiding en als ze die eenmaal met succes heeft afgerond, maar ze kan geen baan vinden omdat het land op geen enkele manier groei heeft gerealiseerd moet je je afvragen wat er mis gaat.

De scorekaart van de huidige ontwikkelingshulp in met name Afrika zou geen onderneming overleven. Als dit binnen het bedrijfsleven zou gebeuren, dan rollen er koppen. Niets lijkt namelijk te werken en toch is er al van alles geprobeerd.

Ontwikkelingshulp thema’s in de afgelopen 70 jaar

In de jaren 60 was het hoofdthema voor ontwikkelingshulp infrastructuur. In de jaren 70 was het armoedebestrijding en in de jaren 80 ging het om stabilisatie en het betrekken van private sectoren. In de jaren 90 lag de focus op democratie en overheden en vanaf het jaar 2000 leek er helemaal geen beleid meer te zijn.

Leiders in arme landen nemen geen verantwoordelijkheid voor hun volk

Een groot probleem waarom ontwikkelingshulp niet werkt is volgens velen dat het corruptie in de hand werkt. Gratis geld maakt van goede leiders slecht en slechte leiders slechter. Daarnaast zijn de leiders meer bezig met de agenda van hun donateurs dan met de agenda van hun volk.

Abhishek Parajuli deed een onderzoek in Nepal. Hij liet twee groepen een bijna identiek kranten artikel lezen. Het artikel ging over corruptie, maar in het ene artikel ging de corruptie over geld dat afkomstig was van ontwikkelingshulp en in het andere ging het om belastinggeld.

Door te vragen hoe boos men hier over was en hoe lang de dader naar de gevangenis moet kwam heel duidelijk naar voren dat het veel erger was om belastinggeld te stelen.

De corruptie van Jacob Zuma

Jacob Zuma was de president van Zuid Afrika. Toen hij zijn landgoed liet bouwen werd er tientallen miljoenen besteed aan speciale beveiliging. Dit geld was mede afkomstig van ontwikkelingshulp. Het ‘gratis goud’ zoals het ook wel eens genoemd werd.

Toen tijdens inspectie bleek dat miljoenen van het beveiligingsbudget gebruikt was voor de aanleg van een riant en luxueus zwembad wist Zuma zonder blikken of blozen te vertellen dat het geen zwembad, maar een brand bestrijding object was.

We geven het meeste om wat we verdiend hebben

Gratis geld is voor de mens minder waardevol dan geld waar we hard voor hebben moeten werken. Hulp werkt volgens onderzoeker Abhishek Parajuli in tegen de menselijke natuur. Mensen geven het meest om dingen waar ze voor hebben moeten betalen.

In een ander onderzoek onder fabrieksarbeiders die rekenmachines in elkaar zetten, werd één groep 80,- dollar toegezegd als ze een bepaalde prestatie zouden halen. De tweede groep kreeg vooraf 80,- dollar, maar dat zou ze worden afgenomen als ze de prestatie niet zouden houden. De groep die kans had hun 80,- dollar te verliezen werkte significant harder.

Het winstmodel voor het westen bij ontwikkelingshulp

Ondanks dat ontwikkelingshulp gratis geld is voor machthebbers en er geen prestaties aan verbonden zijn, wil dit niet zeggen dat het westen er niet van profiteert. Voor elke dollar aan ontwikkelingshulp komt in het beste geval slechts 0,20 aan bij de mensen voor wie het bedoeld is. Dit is in het beste geval.

Erger is misschien nog wel dat sommige westerse landen er tussen de 7,- en 10,- dollar voor terug krijgen door rente, winst, handel en meer. Daarnaast worden door het westen winstgevende handelsverdragen afgesloten die veel boeren en ondernemers belemmeren in vrije handel. De gederfde inkomsten zijn van zo’n grote omvang dat veel landen zich met dit fortuin alang zelfvoorzienend hadden kunnen zijn.

Is volledig stoppen met ontwikkelingshulp vanuit overheden de oplossing?

Volgens Dambisa is per direct volledige stoppen met ontwikkelingshulp niet de oplossing. Zij pleit al 10 jaar lang voor een gefaseerd 5 jaren plan. De enige die hier de dupe van worden zijn de leiders die in het slechtste scenario hun dikke bankrekening in Genève moet opgeven.

Het voordeel van de ontwikkelingshulp stoppen is dat de leider hun vrije tijd moeten inleveren en hard moeten werken om hun volk dat ze vertegenwoordigen wel van dienst te zijn.

Andere slachtoffers zijn de vele NGO’s die leven en groeien van de donaties. Ook daar ziet Dambisa en vele andere geen probleem. De meeste NGO’s zijn gebaseerd op een model van zieligheid. Alsof Afrika en hun inwoners zelf niets kunnen. Ze zijn daarom mede geen oplossing maar een oorzaak van het probleem.

Het alternatief voor ontwikkelingshulp in Afrika

Door op korte termijn de ontwikkelingshulp zoals we die nu kennen af te bouwen worden de huidige leiders geforceerd om zich op de toekomst te richten. Het gratis geld is geen zekerheid meer en ze zullen verantwoordelijk gehouden worden door hun volk.

Een aantal zaken die de leiders van Afrika zullen moet gaan doen zijn:

• Leren om goede financiële ratings te krijgen
• Leren pitchen bij buitenlandse investeerders
• De focus leggen op handel drijven met andere landen
• Het omarmen van micro financieringen
• Het aanmoedigen van ondernemerschap

Als we de geldkraan dichtdraaien gaan de leiders beseffen dat het niet vanzelfsprekend is om volgend jaar weer een zak met geld te krijgen. Ze zullen leren dat als je afspraken niet nakomt, dat er geen vooruitgang is.

Waarom blijven we doen wat we doen?

Er is een groot probleem waarom we “moeten” blijven doen wat we doen op het gebied van ontwikkelingshulp en dat is de financiële rating van westerse donateurs. Al het geld dat geleend is moet ooit worden terug betaald. De afspraak is nu vaak dat zolang er rente betaald wordt, er nog niets hoeft te worden afgelost.

Zolang de rente betaald wordt, blijft de lening ook zijn waarde behouden. Lukt dat niet, dan wordt er weer bijgeleend waarmee de rente weer betaald wordt en het land geen afschrijving hoeft te doen. Als een land die afschrijving namelijk wel zou (moeten) doen, dan daalt de financiële rating van het land, met alle gevolgen van dien.

De Zimbabwaanse dictator Mugabe ontving ooit een aantal miljard aan ontwikkelingshulp. Toen hij dit direct doorsluisde naar zijn “geheime” privé rekening was het Westen natuurlijk des duivels. Maar toen hij vertelde dat hij niet van plan was rente te gaan betalen, kreeg hij direct nog een keer hetzelfde bedrag gestort om wel te gebruiken waarvoor het bedoeld was én om daarmee ook aan zijn rente verplichting te voldoen.

Conclusie: Als elk land zou stoppen met het doneren van de meer dan in totaal 100 biljoen en hun schuld zou afschrijven, wordt Afrika weer economisch gezond, maar gaan er per direct een aantal landen failliet.

Het maakt daarom niet uit dat Afrika er na 80 jaar ontwikkelingswerk economisch en sociaal slechter voor staat dan toen we er mee begonnen. We weten dat het niet werkt, maar moeten er mee doorgaan omdat we anders in het rijke Westen ineens zo rijk niet meer zijn.