Hoe is het Nederlandse Waddengebied ontstaan

Het Waddengebied is het water tussen het noorden van Nederland en de 7 bovenliggende eilanden. Het wordt gezien als een van de mooiste natuurgebieden die Nederland en misschien zelfs Europa rijk is.

Dankzij de wisselende getijden, de vele stromingen en de voor grote schepen en op de eilanden auto’s soms ontoegankelijke gebieden is het Waddengebied een natuurlijke wildgroei van flora en fauna en een geliefde plek voor toeristen uit binnen en buitenland. Het is inmiddels een beschermd gebied door Unesco, maar hoe is het Waddengebied ontstaan en geworden wat het nu is?

Het Waddengebied is ontstaan door tijd en mensen

Het Waddengebied heeft er niet altijd uitgezien zoals wij het nu kennen, hier zijn duizenden jaren overheen gegaan en ook de mens heeft een handje geholpen. Tegen het eind van de laatste ijstijd lag de Noordzee bijna volledig droog waardoor je eenvoudig van Nederland naar Engeland kon lopen.

De lage zeespiegel was te danken aan de gletsjers ten noorden van Nederland die een enorme hoeveelheid water vasthielden, maar zo’n 10.000 jaar geleden begon deze langzaam te smelten.

Toen deze gletsjers steeds harder begonnen te smelten moest je rennen voor je leven als je net onderweg naar Engeland was omdat de hele Noordzee weer langzaam vol begon te lopen. Tijdens dit proces ontstonden verschillende stromingen die diverse zandbanken van slib en zand veroorzaakte.

Tijdens eb en vloed ontstonden er door de stromingen geulen tussen deze zandbanken. Dit waren eigenlijk natuurlijke dijkdoorbraken waardoor Nederland, Duitsland en Denemarken na duizenden jaren meer dan 40 eilanden rijker werd.

Waarom is elk eiland anders in het Waddengebied?

De natuur laat zich niet dwingen en denkt niet in rond, vierkant of symmetrie. De natuurlijke invloeden hebben elk eiland daarom hun eigen vorm en karakter gegeven. Het eerste eiland Texel is het meest aan menselijke invloed onderhevig geweest. Gevolgd door Vlieland en Terschelling.

Dit heeft te maken met de inwoners die het leefgebied wilde beschermen tegen de invloeden van de Noordzee. Die kan namelijk soms erg tekeer gaan en hele stukken land in 1 nacht afsnoepen. Op de overige eilanden heeft de natuur weinig weerstand gehad en dat is zowel in vorm als landschap terug te zien.

Hoe groot is het Waddengebied?

Het Waddengebied strekt zich uit vanaf de Nederlandse marine haven Den Helder tot het Noordelijke Deense havenstadje Esbjerg. 43 kleine en grotere Waddeneilanden beschermen de vaste landsgrenzen van Nederland, Duitsland en Denemarken.

In totaal betreft dit iets meer dan 1000 kilometer kustlijn, een prachtig duingebied en kwelders. Bij helder weer kun je overigens vanaf de kust elk eiland zien liggen, want gemiddeld liggen de Waddeneilanden niet meer dan 15 kilometer in zee.

Hoe hebben kwelders de Waddenzee gevormd?

Kwelders, zijn slik gebieden die van nature zijn ontstaan aan de Wadkant van de eilanden en alleen bij springtij onder water komen te staan. Na zo’n uitzonderlijk tij, blijft er telkens een nieuw laagje modder achter waardoor de kwelder hoger en droger wordt, toch is deze altijd door adert met zoutwater geultjes.

De combinatie hiervan zorgt ervoor dat Kwelders de belangrijkste voedsel, rust en broedgebieden zijn voor vele soorten wad en zee vogels. Door de beschutting van de kwelder paait ook de platvis graag aan de randen van dit zoutwater moeras.

Er bestaat ook een kunstmatige kwelder, die we ‘zomerpolder’ noemen.Deze wordt door de mens aan de kustlijn gemaakt en blijft in de zomer nagenoeg droog. Door er dammetjes van wilgentakken te maken, creëren boeren hetzelfde effect als in de natuur: telkens als dit dammetje onderloopt ontstaat er een nieuwe laag modder en op die manier wordt er aan landwinning gedaan om vee op te laten grazen in de droge maanden.

Welke rol heeft de mens gespeeld bij de vorming van de Waddeneilanden

De Waddeneilanden zouden er niet zo uitzien of zelfs helemaal niet meer bestaan als de mens niet ingegrepen had. Door inpoldering en het actief aanleggen van dijken proberen de Nederlanders al meer dan 500 jaar de eilanden in tact te houden.

Dit is niet een eenmalig iets, want de eilanden dreigen niet alleen door de stijgende zeespiegel onder te lopen, ze zijn zelf ook in beweging. Heel langzaam maar gestaag wandelen ze van West naar Oost. Dit komt omdat er elk jaar door de stromingen een klein beetje zandbank van het Westen verdwijnt en in het Oosten er bij komt.

De menselijke invloed op de natuur op de Waddeneilanden

Het waddengebied is rijk aan bijzondere natuurgebieden. Eerst deed de natuur zelf haar werk, maar door de vaak onbewuste vernielzucht van mensen heeft Nederland eind jaren 90 moeten ingrijpen om deze natuur weer te laten floreren.

De warme watertemperatuur en de lage waterstand is een ideale broedplaats voor vele vogels die hier graag overwinteren. Daarnaast vinden de vogels het fijn dat er een oneindige toestroom aan aangespoelde wormen en schelpen te vinden zijn. Het is als het ware een all inclusive hotel voor vogels.

Maar ook schapen en ander vee geniet in volle teugen van de voedingsrijke gewassen en daar waar veel vee en vogels zijn floreert ook de overige natuur. Zeker als er weinig bewoners en toeristen leven.

Dit laatste werd op een geven moment een probleem en daarom is er naast diverse andere maatregelen een toeristen beperking ingesteld. Er leven 24.000 inwoners op de 5 bewoonbare eilanden en het aantal slaapplekken in hotels en campings is strikt gereguleerd.

Er komen echter nog steeds jaarlijks meer dan 1.4 miljoen mensen voor een of meerdere dagen naar een van de Waddeneilanden. Alleen al de vele zeilraces rondom de Waddeneilanden trekken tienduizenden bezoekers. Gelukkig richten die relatief weinig schade aan.

De invloed van de visserij op de waddeneilanden

Tot eind 20ste eeuw werd er nog volop gevist op de Waddenzee. Deze commerciële visvangst is nu voor veel vissoorten verboden waardoor er weer een toestroom van verschillende soorten vissen is. Ook vissen die bijna dreigde uit te sterven zijn nu weer in grote scholen aanwezig. Het hele ecosysteem onder water kan zich langzaam herstellen van decennia aan leegroof van dit wonderbaarlijke gebied.

Maar let op. Niet alle visvangst was leegroof met grote netten. Tot aan eind van de 20ste eeuw werd er vooral gevist op platvis, spiering en rog.

Wat nog wel volop gebeurt is vissen met de hand of oprapen met de hand, zoals verse mosselen. Gewoon zoals het hoort. Eten wat je vangt en nodig hebt. Zo kun je in de Waddenzee ook nog je eigen kokkels rapen en harders vangen

De invloed van Unesco op de Waddeneilanden

Sinds 2009 staat het Waddengebied op de lijst van beschermde gebieden van Unesco. Dit is niet alleen omdat Nederland een van de weinige landen is waar een Waddengebied ontstaan is. Het heeft meer te maken met de schoonheid en ongereptheid van de flora en fauna.

Met man en macht is de overheid i.s.m vrijwilligers en bewoners bezig om de natuur weer volop haar eigen weg te laten vinden. Dat heeft onder andere tot gevolg gehad dat de bijna uitgestorven zeehonden weer van oudsher kunnen zonnebaden op een van de vele zandbanken. Een prachtig gezicht voor elke dierenliefhebber.

De Waddenzee ziet er elke dag anders uit door getijden

Wat de Waddenzee voor velen zo bijzonder maakt is dat deze er elke dag anders uit ziet. Door eb en vloed en de stromingen ontstaan elke dag nieuwe zee-, en lucht landschappen met verschillende kleuren en zelfs geuren. Als de zee plaats maakt voor de drooggevallen zandplaten komen vogels zoals de lepelaar van land op zoek naar krabben en wormen.

Even later worden deze verdreven door opkomend water vol met een verscheidenheid aan vis zoals de Zeenaald, de Zeedonderpad, de Brakwatergrondel en vele anderen die hun hele leven in de Waddenzee verblijven. Niet alle vogels laten zich echter verdrijven door de opkomende zee en blijven halsstarrig op zoek naar een smakelijk hapje. Deze vogel wordt daarom ook letterlijk de visdief genoemd.

Over de auteur. Lotus sailing organiseert geheel verzorgde zeilreizen op de Waddenzee en het IJsselmeer voor singles, vrienden, familie of andere groepen. Heb je vragen over de Waddenzee of wil je zelf een zeilreis boeken op een van onze antieke schepen, neem dan contact met ons op.