Wat kun je doen tegen eenzaamheid?

Meer dan 43% van de volwassen bevolking in het westen geeft aan het gevoel van eenzaamheid te kennen. Het overgrote deel hiervan is ook werkelijk eenzaam. De onderzoeken zijn nog niet up-to-date genoeg om inzicht te geven hoe hoog dit percentage is tijdens de corona lockdown, maar de voorzichtige schattingen geven schrikbarende aantallen weer. Wat kun je doen tegen eenzaamheid?

Eenzaamheid is een sluipende moordenaar

Eenzaamheid wordt vaak onderschat door mensen die er niet mee te maken krijgen en is een sluipende moordenaar. Onderzoek na onderzoek wijst uit dat eenzaamheid kan leiden tot ernstige mentale, maar ook fysieke gezondheidsklachten. Het kan leiden tot een ernstige vorm van depressie, maar het verhoogt ook de kans op hart- en vaatziekten, de ziekte van alzheimer en overgewicht.

Medisch gezien wordt eenzaamheid zelden tot nooit genoemd als doodsoorzaak. Het is bijvoorbeeld lastig om te bewijzen dat een zelfmoord direct voortkwam uit eenzaamheid. Laat staan bewijzen dat de hartaanval ontstond door een eenzaam bestaan. Maar dat wil niet zeggen dat in dit soort gevallen, eenzaamheid niet een grote rol heeft gespeeld.

Onderzoek wijst namelijk uit dat eenzame mensen minder oud worden dan mensen met een rijk sociaal leven.

Er bestaan twee soorten eenzaamheid

Als er gesproken wordt over eenzaamheid moeten we een onderscheid maken tussen sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid.

• Sociale eenzaamheid wil zeggen dat iemand weinig of geen sociale contacten heeft of onderhoudt.

• Emotionele eenzaamheid wil zeggen dat iemand wel sociale contacten heeft, maar hier geen of weinig emotionele binding mee heeft.

Zeker tijdens de corona lockdown komt het steeds vaker voor dat mensen met een emotionele eenzaamheid verschuiven naar sociale eenzaamheid. Deze gevoelens gaan ook vaak gepaard met lichte of meer intense depressie verschijnselen. Dit wil niet zeggen dat de persoon al depressief is, maar het roept wel dezelfde soort emoties en symptomen op.

Eenzaamheid kan namelijk net als depressie leiden tot lusteloosheid en het gevoel ‘ergens’ in vast te zitten.

Hoe ontstaat eenzaamheid?

Eenzaamheid ontstaat net zoals een depressie niet vanzelf. Er moeten bepaalde - soms achtereenvolgende - events plaatsvinden om eenzaam te worden. Sommige van deze events kunnen veroorzaakt zijn door de persoon zelf en andere niet.

Events waar je zelf invloed op hebt die kunnen leiden tot eenzaamheid zijn:

• Geen contact meer opnemen met familie, vrienden of bekenden
• Geen sociale evenementen meer bezoeken
• Bewust afstand houden van mensen en geen moeite doen om nieuwe vrienden te maken
• Veel of alleen maar thuis blijven zitten terwijl je wel naar buiten kunt
• Verslaving waardoor je omgeving zich van je afkeert
• Agressief, gewelddadigheid of ander asociaal gedrag waardoor je omgeving zich van je afkeert

De persoon dwingt zichzelf als het ware, door bovenstaande acties in een sociaal isolement.

Events waar je zelf geen invloed op hebt, die kunnen leiden tot eenzaamheid zijn:

• Het overlijden van een of meer dierbaren
• Fysieke of mentale beperkingen door een ziekte of aandoening
• Angst voor mensen die ontstaan is door een trauma zoals misbruik of huiselijk geweld

De persoon kan hierdoor zonder er zelf invloed op te hebben in een sociaal isolement raken.

Eenzaamheid is net zoals depressie te voorkomen en te verhelpen

Eenzaamheid kan beperkt worden door externe hulp en aandacht van familie, vrienden en kennissen, maar kan alleen verholpen worden met professionele hulp en de persoon zelf. De persoon moet eerst een hulpvraag hebben om uit de eenzaamheid te willen ontsnappen. Zolang die hulpvraag er niet is, kunnen omstanders weinig doen.

Omdat eenzame mensen vaak aan een depressie leiden, zonder dit soms zelf door te hebben, komt het vaak voor dat de persoon niets meer wil. Symptomen van depressie zijn namelijk lusteloosheid, uitzichtloosheid en machteloosheid.

Vanuit die staat van zijn is de persoon zelden in staat om een hulpvraag te formuleren. Support vanuit de omgeving kan in dit geval helpen om in gesprek te gaan met een depressie coach of therapeut.

Voorwaarde voor de support vanuit de omgeving is dat deze niet te dwingend is. Gras groeit niet harder door eraan te trekken. Gras groeit wel harder door aandacht en verzorging.

Hoe kun je eenzaamheid voorkomen?

Mensen zijn sociale wezens en om eenzaamheid te voorkomen is het belangrijk om er bewust van te zijn en blijven dat wij mensen om ons heen nodig hebben om gelukkig te zijn. Het gaat hierbij niet om de hoeveelheid mensen, maar om de intensiteit van de relatie met de mensen om je heen.

Overtuigd van het feit dat mensen andere mensen nodig hebben, weet ieder voor zich hoe men contact kan maken en onderhouden. Dit laatste is dan ook de sleutel om eenzaamheid te voorkomen. Het aangaan en onderhouden van sociale contacten.

In een mensenleven kunnen we soms veel sociale contacten bewust of onbewust verliezen. Meestal was dat helemaal niet nodig geweest en staan een aantal gedragingen of belemmerende overtuigingen in de weg om deze contacten weer te benaderen.

Waarom verliezen we oude vrienden en kennissen?

• Niet kunnen of willen vergeven
• Angst om afgewezen te worden omdat niemand op jou zit te wachten
• Het geloof dat alleen jouw manier van leven en denken de juiste is
• Het verleden niet los kunnen laten of bespreekbaar maken
• Geen hulp zoeken voor een verslaving of asociale gedragingen

Hoe kun je eenzaamheid verhelpen?

Afhankelijk in welke mate iemand eenzaam is en hoe lang iemand al eenzaam is, kan een persoon dit verhelpen met professionele hulp of door zelf actie te ondernemen.

Eenzaamheid verhelpen met professionele hulp

Een life coach of therapeut kan iemand die eenzaam is inzicht geven in welke acties de persoon zelf kan ondernemen om uit de eenzaamheid te ontsnappen. Zeker als belemmerende overtuigingen de oorzaak zijn van eenzaamheid, biedt professionele hulp uitkomst.

Eenzaamheid verhelpen door zelf actie te ondernemen

Het geneesmiddel tegen eenzaamheid is het hebben van waardevolle sociale contacten. Het aangaan van hechte relaties met familie, vrienden of kennissen is het enige dat helpt. Dit betekent dat je hier energie in moet steken. Je kunt moeilijk verwachten dat men altijd maar naar jou toekomt.

Eenzaamheid is daarom zelden op te lossen vanuit je eigen woonkamer. Het verhelpen van eenzaamheid doe je door mensen te benaderen. Als dat even niet kan door omstandigheden is een brief, e-mail, ansichtkaart of tekstbericht ook al een eerste stap.

Door regelmatig en langdurig contact te blijven zoeken met familie, (oude) vrienden en bekenden, ontstaat er vanzelf weer een sociaal netwerk van mensen om wie jij kunt geven. Gelijktijdig zul je merken dat velen hiervan ook om jou zullen geven.

Als iemand lange tijd eenzaam is geweest zal dit in het begin nep of gemaakt kunnen voelen. Dat wil niet zeggen dat het nep of gemaakt is, want kinderen doen niet anders. Jonge kinderen lopen op elk ander kind af en maken binnen een seconde nieuwe vriendjes en vriendinnetjes. Eenzame mensen hebben deze vaardigheid afgeleerd en elke vaardigheid die is afgeleerd kan ook weer aangeleerd worden door te oefenen.