Leer over composities in fotografie

In dit artikel ga ik in op het thema compositie in fotografie.

Volgens Van Dale is de definitie van compositie “ de ordening van de verschillende delen tot een geheel”. Deze definitie valt uiteen in twee delen:

1. de ordening en

2. de verschillende delen.

Het gebruik van hulplijnen

Over 1 (de ordening) is al veel geschreven. Zoek maar eens op het internet naar “spiraal compositie”, “de gulden snede” of “de regel van derden”. Als je door de zoeker van je (spiegelreflex) camera kijkt zie je diverse hulplijntjes om gehoor te geven aan deze compositieregels.

Aan de hand van deze compositieregels en hulplijnen kun je je hoofdonderwerp in het vlak positioneren. Voor de kijker is het (onbewust) fijn als hij geleidt wordt naar het hoofdonderwerp en niet verdwaalt in de foto of afgeleid wordt door andere beeldelementen. Hier helpen invoerende lijnen.

Verder helpt de isolatie van het onderwerp uit de omgeving waar het in is. Dit kan door gebruik te maken van de scherptediepte of door dichter naar het onderwerp te gaan, zodat de omgeving niet meer mee doet. Over de scherptediepte heb ik in een vorig artikel geschreven, waar ik je graag naar verwijs.

Nu komen we bij het tweede deel van de definitie “de verschillende delen”.

Zoals geschreven kun je door het gebruik van de scherptediepte het onderwerp uit zijn omgeving isoleren zodat duidelijk wordt waar jij als fotograaf de aandacht op gevestigd wil hebben.

Ook het verminderen van het aantal delen in de foto zal de fotograaf helpen bij het maken van zijn beeld.

Bij onderstaande foto heb je geen flauw idee of aanwijzing in welke omgeving of ruimte het model staat. Ook is met behulp van de diafragma-keuze een zodanig klein scherptediepte gekozen dat het direct duidelijk wordt dat de fotograaf de blik naar het gesloten oog wil hebben.

Onderstaand een drietal foto’s waarmee ik wil verduidelijken hoe beeldelementen hun invloed hebben en wat je er als fotograaf aan kunt doen.

Op deze foto zie je dat het model tijdens deze model shoot netjes op 2/3 van het beeld is gepositioneerd. Ook is er een mooie invoerende lijn, de loopbrug. Storende is de route-verwijzing op een van de paaltjes. Mede door de kleur leidt dit af van het onderwerp.

Als het je eenmaal is opgevallen blijf je ernaar kijken. Wegpoetsen met een fotobewerkingsprogramma kan. Wat je natuurlijk ook kunt doen is een andere positie innemen waardoor dit beeldelement verdwijnt.

Door het innemen van een ietwat ander standpunt is het storende beeldelement verdwenen. De aandacht kan nu in z’n geheel naar het onderwerp gaan.

Dezelfde situatie maar dan een andere oplossing. Bij deze foto heb ik n boom in de voorgrond gebruikt om enerzijds het storende beeldelement te maskeren en anderzijds het onderwerp nog wat meer te isoleren van haar omgeving. De invoerende lijn is blijven bestaan en het onderwerp staat nog altijd op 2/3.

Die invoerende lijn hoeft niet per definitie linksonder te beginnen.

Deze foto is in 1 keer genomen, hier zijn dus geen beeldelementen op een later tijdstip toegevoegd. Het beeld is opgebouwd uit drie lagen. Van links naar rechts: het geprojecteerde beeld, vervolgens de schaduw van het model en tot slot het model. De beelden zijn alle drie scherp. Hier vindt dus geen isolatie plaats op basis van scherptediepte, maar wel door compositie.

Er is geen invoerende lijn van linksonder het beeld in. Er is gebruik gemaakt van de diagonale lijn beginnend linksboven. De drie beeldelementen zijn voldoende van elkaar te scheiden, hierdoor blijft het beeld voor de kijker rustig. De kijker volgt de diagonaal en gaat uiteindelijk weer terug naar boven waar hij eindigt bij het oog uit het geprojecteerde beeld.

Tot slot het bewijs dat afwijken van een regel ook zo z’n charme heeft.

Bij deze foto is geen invoerende lijn, geen positionering op 1/3 of 2/3 van het beeld. Een centrale plaatsing van het onderwerp met veel scherptediepte. Omdat er geen storende elementen zijn die de aandacht (blijvend) van het onderwerp weg zouden leiden wordt het beeld toch als “rustig” ervaren.

Tot slot nog een foto waar de genoemde regels zijn losgelaten. Het model ligt als het ware op de rand van het beeld. Verder is er enkel een monotoom lijnenspel van de trap te zien. Bij het bekijken van de foto kom je dus automatisch terug bij het onderwerp, het model.

Alle foto’s in dit artikel zijn van mijn hand. Uiteraard rust hier (en de tekst) het auteursrecht op. Dit artikel heb ik met veel plezier geschreven. Immers kennis delen, is kennis vermenigvuldigen. Doe er je voordeel mee, maar heb vooral plezier in fotograferen.

Jos Joosten, fotograaf.