Hoe maak je scherpe foto's?

Een veel voorkomend probleem is scherpstelling/scherpte bij het maken van een foto. In deze uitleg ga ik niet in op het technische gedeelte, hoe scherpstelling werkt in de camera. Ook ga ik er van uit dat het de bedoeling is om scherpte in de foto te krijgen. Afwijken heeft namelijk ook zo zijn schoonheid. Waar ik wel aandacht aan zal geven is de manier waarop je kunt voorkomen dat een foto onscherp is.

Onscherpte als gevolg van bewegingsonscherpte

Hier gebruik ik als voorbeeld mijn ervaring in de handbal-/sport-fotografie. Vaak is het licht niet optimaal in een sporthal. Je gaat daardoor vaak hoger in je ISO (=lichtgevoeligheid) zitten. Direct gevolg is dat er ruis ontstaat in een foto. Het verhogen van het ISO-getal heeft als gevolg dat je ook een snellere sluitertijd kunt toepassen.

In het begin ‘kneep’ ik enorm in mijn ISO, hierdoor waren sluitertijden van maximaal 1/125-1/250 mogelijk in een hal. In mijn onervarenheid dacht ik dat dat wel voldoende moest zijn om mijn beelden te maken. Nou, mooi niet… Er bleef bewegingsonscherpte ontstaan. Helaas ten koste van de ruis, die minder storend is als een scherp foto, ging ik de lichtgevoeligheid opschroeven tot 3600-6400 ISO. Gevolg, mijn sluitertijd kon stukken korter, tot wel 1/1000. Hierdoor werd de beweging van de speler bevroren. Mijn doel had ik dus bereikt.

Onscherpte als gevolg van beweging van het onderwerp

Een andere bewegingsonscherpte ontstaan als niet het onderwerp teveel beweegt, maar de camera. Uit de hand fotograferen in een langere sluitertijd dan 1/60 is voor weinige weggelegd. Fotografeer je met langere sluitertijden dan ontstaat veelal een bewegingsonscherpte veroorzaakt door de beweging van de camera. Hiervoor geldt een vuistregel. De sluitertijd mag niet langer zijn dan de lengte van de lens. Fotografeer je dus met een 50mm lens, zorg ervoor dat jouw sluitertijd niet langer is dan 1/50ste, bij 125mm niet langer dan 1/125ste en ga zo maar door.

Ben je door de omstandigheden er wel toe genoodzaakt, zoek naar hulpmiddelen als een statief of ander stabiel object waar je de camera op kunt zetten of tegen kunt houden. O ja, bij het gebruik van een statief zet de stabilisator uit! Vreemd (of eigenlijk niet), maar in die gevallen zorgt deze voor bewegingsonscherpte. De uitleg hiervan gaat te ver voor dit artikel.

In mijn artikel over scherptediepte / diafragma-keuze heb ik ook iets geschreven over hoe je de eigenschappen van het objectief kunt gebruiken om te komen tot een aanvaardbaar scherp beeld. Het heet hyper vocale afstand instelling.

Onscherpte als gevolg van je scherpstelpunt

Tja dan heb je je instellingen gekozen. Voldoende korte sluitersnelheid, de ISO staat naar wens evenals je diafragma-keuze. Je bepaalt je onderwerp, stelt daarop scherp en je wijzigt nog wat in de compositie. Argh, net voor het maken van de foto verspringt het scherpstelpunt. Oorzaak ligt vaak bij de functietoewijzing op jouw camera.

Standaard is die zodanig ingesteld dat de scherp-stel-functie ook onder de ontspanknop zit. Dus bij het indrukken van die ontspanknop krijgt de camera ook de opdracht om opnieuw scherp te stellen. Jij doet niks fout, de camera doet niks fout, maar het resultaat is ook niet naar wens. Het is een instel-fout.

Daar zijn twee oplossingen voor:

1. Stel scherp op het onderwerp houd de knop half ingedrukt, bepaal je compositie en druk daarna af. De camera ‘onthoud’ dan namelijk het gekozen scherpstelpunt.

2. Een tweede mogelijkheid is de ‘back-focus-button (BFB)’. Het vergt wat oefening, maar deze heeft echt mijn voorkeur. Let op, dit is een persoonlijke voorkeur. Er zijn vele wegen die leiden naar Rome.

Goed, de back-focus-button (knop); deze knop zit op de achterkant van je spiegelreflex/DSLR-camera. In de regel aan de rechterkant op duim-hoogte. Haal ‘de functie scherpstellen’ van de ontspanknop af en gebruik enkel nog maar die back-focus-knop. Het moment dat dit in jouw systeem zit zul je merken dat die ongerieflijkheden weg zijn. Iedere knop heeft zijn eigen functie en jij gebruikt ze op het moment dat jij dat wil / nodig hebt.

Alle foto’s in dit artikel zijn van mijn hand. Uiteraard rust hier (en de tekst) het auteursrecht op. Dit artikel heb ik met veel plezier geschreven. Immers kennis delen, is kennis vermenigvuldigen. Doe er je voordeel mee, maar heb vooral plezier in fotograferen.

Jos Joosten, fotograaf.